Fıkıhta Habâis Kavramı ve Habis Gıdaları Tespitte Mezheplerin Dikkate Aldığı Kriterler

İnsanın hayatı gıdalara bağlıdır. Bunlar da başlıca olarak; hayvanlar, bitkiler, madenler olmak üzere üçe ayrılır. Şârî fıtrata uygun, hoş, güzel, sağlığa faydalı yiyecekleri meşru kılmıştır. Bu şekilde olanlar nasslarda tayyib/tayyibât şeklinde geçmektedir. Fıtrata aykırı, pis, zarar veren gıdalar haram kılınmış olup bunlar ise habîs/habâis Bitki kökenli yiyeceklerde fazla bir ayrıntı ve ihtilaf olmadığı için ulema daha çok hayvansal üzerinde durmuştur. bağlamda az olduğu olan zikredilmekte haramı tespit genel kaideler konulmaktadır. Ancak söz konusu nassların yoruma açık olması konuyla ilgili neredeyse her başlıkta delil olarak zikredilen el-A‘râf 7/157. âyette geçen habâisi tespitte mezheplerin dikkate aldığı ölçülerin farklılaşması habâis kapsamına giren yiyeceklerin mezhepten mezhebe değişmesine yol açmış, mezhepte habîs kabul edilen diğerinde tayyib sayılabilmiştir. kavramlar hayatın alanını kapsamaktadır. Bununla birlikte en önemli sürekli ihtiyacımızın yeme-içme olması, gün geçtikçe hem isim içerik açısından değişmesi yeni üretilmesinden dolayı çalışmamızı bu iki kavramla olacak gıdalarla sınırlı tuttuk. Çalışmamızda kaynaklarda ağırlıklı incelendiği hayvanları ele aldık. Çalışmamıza tayyibât kavramlarını tahlil etmekle başladık. Nasslarda kavramın nasıl işlendiğine yer verdik. İslam’ın prensibi helal/temiz/tayyip pis/habîs sayılı hikmet-i ilahî aklıselim gereği olanı etmek kavramının hayvanlara, hayvanların olma yönlerine esas aldıkları temellere görüşlerine temas ederek değerlendirmelerde bulunduk.